Większość dzieci rozpoczyna naukę w pierwszej klasie szkoły podstawowej pełna energii, chęci do nauki, i wręcz niecierpliwej ciekawości świata. Szkoła ma być odpowiedzią na wiele nurtujących pytań, ma, według powtarzanej opinii, stać się „drugim domem”. Niestety, coraz częściej w bardzo krótkim czasie dzieci tracą chęć do nauki, początkowy entuzjazm opada, w wielu przypadkach przeradza się wręcz w niechęć do szkoły i nauki. Co się stało?
Czy ufne, ciekawe świata i otwarte dzieci nagle samoistnie straciły zainteresowanie uczeniem się nowych rzeczy? Czy może system, w którym przyszło im funkcjonować nie wspiera naturalnych procesów uczenia się ani indywidualnego rozwoju ucznia?
Czym jest neurodydaktyka?
Neurodydaktyka, nowa dyscyplina oparta na badaniach nad mózgiem, proponuje nowe koncepcje pedagogiczne oraz metody pracy wykorzystujące silne strony mózgu. Głównym celem neurodydaktyki jest przekazanie rodzicom, nauczycielom, ale i uczniom wiedzy na temat procesów uczenia się i zapamiętywania. Wnioski płynące z neurodydaktyki pozwalają na lepsze wykorzystanie potencjału uczniów, ich wrodzonej ciekawości poznawczej.
Niestety, neurodydaktyka stawia sprawę jasno – obecny szkolny system wymaga sporej reformy. Chodzi oczywiście o zmianę podejścia do ucznia i do sposobu inicjowania u niego procesu uczenia się. Czy naprawdę powinniśmy oczekiwać, że wszyscy uczniowie wpiszą się w jeden szkolny schemat odtwarzania podanych przez nauczyciela informacji? Czy stopień opanowania materiału z podręcznika i zdanie testu na wysoką ocenę jest dowodem naprawdę realnego opanowania pewnych treści? Typowa szkolna rzeczywistość to aktywny nadawca (nauczyciel) i pasywny odbiorca (uczeń). Czy taki schemat może zapewnić sukces naszych dzieci w przyszłości?
Specjaliści od zasobów ludzkich rekrutujący pracowników do znanych i prestiżowych firm (m.in. z branży informatycznej) poszukują pracowników, którzy potrafią samodzielnie podejmować decyzje, pracują w sposób twórczy, znajdują nieszablonowe rozwiązania problemów.
Nowe podejście do ucznia
Nowoczesne nauczanie, wykorzystując wiedzę płynącą między innymi z neurodydaktyki, proponuje nowe podejście do ucznia, czyli:
- wspiera jego indywidualny rozwój;
- uwzględnia różne typy inteligencji: logiczno-matematyczną, językową, przyrodniczą, muzyczną, przestrzenną, ruchową, społeczną oraz intuicyjną;
- wzmacnia poczucie własnej siły i wartości;
- zachęca do kreatywnego rozwiązywanie problemów, odchodząc tym samym od odtwórczego podejścia, które z kolei największą wagę przywiązuje do zdawania testów, uczenia się „pod klucz” i wpisywania w przyjęty schemat.
Obecnie dzięki neuronaukom wiemy, jak wpływać na efektywność uczenia się i nauczania.
Za najważniejsze czynniki warunkujące efektywne uczenie się przyjmuje się:
- motywację,
- czas poświęcony danemu zagadnieniu,
- głębokość przetwarzania informacji.
Dodatkowo udowodniono, że uczniowie najlepiej uczą się, gdy….nie wiedzą, że to robią:)
Rola nauczyciela w procesie nauczania
Nauczyciel powinien pozwalać uczniom na dochodzenie samemu do słusznych rozwiązań, kierowanie każdym ich krokiem powoduje wyuczoną bezradność. Prowadzenie własnego zeszytu, samodzielne robienie notatek, wyróżnianie słów-kluczy kolorowym markerem w tekście, pisanie ściąg, tworzenie mapy myśli – to niektóre przykłady głębokiego przetworzenia informacji.
Ćwiczenia oparte na recepcji lub reprodukcji (łączenie obrazków i słów, dobieranie w pary, dopasowywanie początku i końca zdania itp.) w znacznie mniejszym stopniu aktywizują mózg ucznia niż otwarte zadania oparte na produkcji. Bardzo często zdarza się, że uczeń, który osiąga wysokie wyniki w testach, ma problem z pisaniem bądź mówieniem w języku obcym. Najważniejsza w uczeniu się języka jest „produkcja” – przetworzenie wiedzy, którą mamy, wyselekcjonowanie informacji oraz ich wykorzystanie.
Co pomaga przy zadaniach opartych na produkcji? Kreatywność, ciekawość poznawcza , ale i wiara we własne siły.
„Potrafię to zrobić. Wierzę, że mi się uda.”
Największe wsparcie, jakiego nauczyciel może udzielić uczniowi, to przekazanie mu wiary w jego możliwości oraz wskazanie jego mocnych stron i sposobów na ich rozwijanie.
Efektywne uczenie według neurodydaktyki
Jak zainicjować proces uczenia? Co sprawia, że mózg ucznia rozpoczyna wzmożoną pracę? Również na te pytania odpowiada neurodydaktyka, a odpowiedzi mogą się wydawać dość proste. To między innymi odwoływanie do własnych zainteresowań uczniów, rozpoczynanie lekcji od pytań nawiązujących do ich doświadczeń pomaga „przygotować drogę” procesowi uczenia się.
Niezwykle istotny jest czas przeznaczony na uczenie. Według badań, nie tyle wczesne rozpoczęcie nauki języka obcego, co jego intensywność (powyżej 4 godzin na tydzień) gwarantuje prawdziwy sukces. Długi i intensywny kontakt z językiem angielskim, niemieckim, francuskim, czy hiszpańskim dostarcza naszym mózgom odpowiednią ilość przykładów, które możemy przetworzyć i wykorzystać.
Co jeszcze jest istotne? Poprawianie i korygowanie każdego błędu uczniów również nie sprzyja uczeniu się! Strach przed popełnieniem błędu uniemożliwia rozwój samodzielnego myślenia. Świetnym przykładem jest przywiązywanie zbyt wielkiej wagi do poprawności gramatycznej wypowiedzi. Zbyt intensywne zajmowanie się gramatyką nie zmniejsza ilości błędów, może natomiast przyczyniać się do ich popełniania.
Neurodydaktyka to obszerny dział nauki, przytoczone wyżej przykłady to jedynie czubek góry lodowej. Na szczęście, rośnie liczba nauczycieli zainteresowanych nauczaniem przyjaznym mózgowi. Dzięki dostępności wielu pozycji na ten temat również rodzice mogą korzystać z tej wiedzy, a przez to wspierać wyjątkowość i kreatywność własnych dzieci oraz ich indywidualny rozwój.