„Powiedz mi, to zapomnę. Naucz mnie, to może zapamiętam. Zaangażuj mnie, to się nauczę.” Benjamin Franklin
Badania wykazują, że najbardziej efektywnym sposobem uczenia się jest wykorzystanie zdobytej wiedzy w praktyce. Dlatego też w procesie dydaktycznym powinno się przeznaczyć jak najwięcej czasu na działanie uczniów, doświadczenia, aktywności angażujące różne zmysły, zastosowanie teorii w konkretnych zadaniach, najlepiej powiązanych z przykładami zaczerpniętymi z życia.
Maria Montessori, prekursorka nowoczesnej pedagogiki, postulowała, by dać każdemu dziecku możliwość naturalnego rozwoju, aby mogło jak najlepiej wykorzystać drzemiący w nim potencjał.
Rolą nauczyciela jest zastanowić się, czy i w jaki sposób uczeń przetworzył dostarczone mu przez niego informacje. Trzeba pamiętać, że dopiero na trzecim poziomie przetwarzania dochodzi do aktywizacji i reorganizacji posiadanej wiedzy.
Mamy różne możliwości, aby uaktywnić uczniów i pozwolić im działać.
Jedną z metod może być „odwrócenie ról”. Uczniowie uczą swoich rówieśników. Mają za zadanie przygotować lekcję i wcielić się w rolę nauczyciela. Aby tego dokonać, muszą zdobyć wiedzę, wyselekcjonować najbardziej istotne elementy oraz zastanowić się, jak przekazać je rówieśnikom w formie prostej i zrozumiałej. Dzięki temu uczniowie uczą się, jak jasno formułować i przekazywać informacje, jak dobrze zaplanować działania oraz jak zapanować nad stresem przed publicznym wystąpieniem. Taka metoda uczy kreatywności, współpracy, krytycznego myślenia i komunikacji.
Można korzystać również z tzw. „odwróconego nauczania”. Rozpoczynamy od końca czyli od zadania domowego. Uczniowie są zobowiązani, aby przed rozpoczęciem omawiania tematu kolejnej lekcji wykonać wstępny research w domu, przygotować materiały czy ćwiczenia do lekcji. Mogą to zadanie wykonywać indywidualnie lub w grupach. Dzięki takim działaniom dzieci są w stanie o wiele bardziej zaangażować się podczas lekcji, a nawet wchodzić w rolę nauczyciela.
Kolejną sprawdzoną metodą jest metoda projektu. Dzięki niej uczniowie zdobywają umiejętność planowania zadań, samodzielności w podejmowaniu decyzji, współpracy, dostosowania technik pracy do poszczególnych zadań. Jest to metoda trudna, długofalowa, ale bardzo skuteczna, jeśli weźmiemy pod uwagę kooperację oraz przyswojenie wiedzy i wykorzystanie jej w praktyce.
Jak jeszcze zaktywizować uczniów i dać im więcej radości ze zdobywania wiedzy?
Uczniowie mogą również przekształcać zadania proponowane przez nauczyciela podczas lekcji lub postulować ich wycofanie, redagować i ilustrować swoje notatki z lekcji, układać i sprawdzać testy, przygotowywać „ściągi” przed sprawdzianem oraz tworzyć definicje do podanych słów, wymyślać mnemotechniczne triki na skuteczne zapamiętywanie wiadomości.
Nowoczesna edukacja wymaga od nauczyciela przekazania części procesu dydaktycznego w ręce uczniów. Nauczyciel powinien rezygnować z roli mistrza i eksperta, a przyjąć rolę towarzysza, inspiratora i przewodnika w wędrówce uczniów w poszukiwaniu i przyswajaniu wiedzy.