Parafrazując znane powiedzenie Jerzego Waldorffa – sztuka łagodzi obyczaje. Pewnie wszyscy rodzice zgadzają się z tą tezą, jednak nauka pisania wypracowań rzadko kiedy należy do priorytetów edukacyjnych. Dlaczego warsztaty z pisania twórczego mogą być czymś znacznie więcej, niż sposobem na dobre wyniki egzaminów?
W Stanach Zjednoczonych w ostatnich latach prowadzone są badania na temat wpływu regularnych wycieczek do muzeów i teatru, a także rozwijania kompetencji muzycznych i uzdolnień aktorskich u uczniów na ich sposób postrzegania świata i społeczeństwa. Wyniki za każdym razem są jednoznaczne[1]. Okazuje się, że dzieci, które systematycznie uczestniczą w zajęciach związanych z szeroko pojętą sztuką, znacznie chętniej podpisują się pod takimi stwierdzeniami jak “Chcę pomagać ludziom, którzy są źle traktowani”, ale także “Chcę iść na studia” i “Zajęcia szkolne są interesujące”.
“Język polski jest nudny!”
Wydaje się, że w Polsce uczniowie często miewają problem z tym, jak pisać wypracowania. Prawdopodobnie nie wynika to z braku predyspozycji, tylko nieskuteczności systemu edukacyjnego. Język polski często prowadzony jest schematycznie; lektury omawiane są powierzchownie bez angażowania uczniów w losy bohaterów. Co więcej, lekcje polskiego często nie idą w parze z programem historii, dlatego omawianie kontekstu historycznego konkretnych utworów znacznie wyprzedza wiedzę uczniów dotyczącą danej epoki. To wszystko daje efekt chaosu informacyjnego, a dla uczniów jest nużące i frustrujące. Dlatego przygotowanie do egzaminu z polskiego częściej kojarzy się z “wkuciem” na pamięć imion bohaterów i kolejności wydarzeń ze streszczeń, niż z przyjemnością obcowania z lekturą.
Czy naprawdę tak musi być?
Gruntowna zmiana w szkołach wymagałaby rozwiązań systemowych, a jak wiadomo, niekoniecznie kończą się one w Polsce powodzeniem. Dlatego wielu rodziców decyduje się na wzięcie sprawy w swoje ręce. W przypadku chęci zwiększenia zainteresowania pociechy literaturą, świetnie sprawdzają się warsztaty z pisania twórczego. Przygotowanie do egzaminu z polskiego nie musi (i nie powinno!) polegać jedynie na odtwórczym tworzeniu rozprawek, charakterystyk i planów wydarzeń. Nie ma nic gorszego dla kreatywności dzieci (i dorosłych!), jak konieczność ciągłego wpisywania się w sztywno ustalone ramy.
Dlaczego warto zachęcać dzieci do pisania?
Twórcze pisanie ma charakter terapeutyczny – to fakt psychologiczny. Pomaga w kształtowaniu własnej narracji, a więc także odkrywania swojej tożsamości. Błędem jest uważanie, że umiejętność pisania to typowo “humanistyczna” zdolność, która nie musi być wspierana u dzieci wykazujących większe zainteresowania przedmiotami “ścisłymi”. Najwięksi matematycy i fizycy tego świata pisali pamiętniki, polemiki i felietony, w których wykazywali się wielką sprawnością językową. Umiejętność wyrażania siebie w słowach jest umiejętnością uniwersalną, która przydaje się w dyskusjach w szkole, na studiach i w pracy. Rozbudza ciekawość względem poznania zdania innych, poszerza horyzonty edukacyjne. I, co bardzo ważne, pozwala lepiej wyrażać własne emocje i pragnienia. A to jest nie do przecenienia w budowaniu zdrowych i silnych relacji na każdym etapie życia.
Jaki jest związek między empatią a literaturą?
Uczniowie mają tendencję do postrzegania bohaterów lektur jako postaci nudnych, których losy są równie inspirujące jak książki telefoniczne (a czy którekolwiek z naszych dzieci wie, czym w ogóle są książki telefoniczne w dobie smartfonów?). W zasadzie trudno im się dziwić. Lektury omawiane są fragmentarycznie, będąc wyrwanymi z kontekstu historycznego i fabularnego. Tymczasem dzieci doskonale radzą sobie z rozpoznawaniem motywów i dostrzeganiem złożoności postaci z seriali, czy coraz bardziej rozbudowanych gier komputerowych. Różnica polega na tym, że seriale i gry komputerowe wciągają wartką akcją i dokładnym zaprezentowaniem świata przedstawionego. Najważniejsze dzieła literackie zdecydowanie też to “potrafią” – tylko trzeba do nich odpowiednio zachęcić młodych czytelników. A droga do tego na pewno nie prowadzi przez stwierdzenie “Słowacki wielkim poetą był”.
Zaangażowanie uczniów w losy bohaterów, przybliżenie ich motywów, zachęcenie do wyobrażenia sobie dylematów, z jakimi się borykali, zdecydowanie “uczłowiecza” te płaskie do tej pory postaci. Świetnym na to sposobem jest ożywiona dyskusja, a następnie pozwolenie uczniom na indywidualne opisanie swoich przemyśleń w formie swobodnych tekstów – na tym między innymi polegają warsztaty twórczego pisania. Dziecko, które posiada umiejętność “wczuwania się” w losy bohaterów, zdecydowanie łatwiej i chętniej postawi się w roli kolegi czy koleżanki będącej przedmiotem drwin. Łatwiej będzie akceptować inność, a tolerancja przestanie być dla niego jednym z teoretycznych pojęć.
Co dziecko zyskuje uczęszczając na warsztaty z pisania twórczego?
- zwiększanie kompetencji komunikacyjnych w piśmie i w mowie
- umiejętność wyrażania i nazywania (!) swoich emocji
- rozbudzenie naturalnej empatii i tolerancji
- większe zrozumienie motywów bohaterów lektur, a tym samym zdobycie klucza do polubienia literatury
- przygotowanie do egzaminu z języka polskiego, ale także egzaminu z angielskiego czy każdego innego, w którym wykorzystywana jest umiejętność swobodnego wyrażania argumentów.
[1]https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.3102/0013189X18761034, https://kinder.rice.edu/research/investigating-causal-effects-arts-education-experiences-experimental-evidence-houstons-arts